Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK),imza bulunmadığı için reddedilmesi gerekirken başvurusu kabul edilen ve hatta emekli aylığı bağlanan gurbetçileri mağdur etmemek için bir defalık kolaylık sağladı. Daha önce sehven işleme konulmuş imzasız başvurular geçerli kabul edilecek. Ancak, bundan sonra dilekçe imzalanmadan yapılan yurt dışı borçlanma talepleri geri çevrilecek. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, gurbetçilerin yurt dışı borçlanmasına ilişkin merak edilen ayrıntıları yazdı.
Yurt dışındaki gurbetçiler, 3201 sayılı kanun kapsamında borçlanma yaparak Türkiye’de emekli aylığı bağlatabiliyorlar. Gurbetçiler, Türk vatandaşlığında geçen 18 yaşından sonraki süreleri borçlanabiliyorlar. Borçlanma, yurt dışında sigortalı olarak çalışılan dönemler ile bu dönemler arasında her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ve ev kadını olarak geçen süreler için yapılabiliyor.
Türk vatandaşı olma şartının iki halde yerine getirilmesi zorunlu. Borçlanılacak sürelerde ve borçlanma başvurusu yapılan tarihte Türk vatandaşı olmak gerekiyor. Türk vatandaşlığında geçmeyen yurt dışı veya ev kadınlığı süreleri borçlandırılmadığı gibi, borçlanma başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmadığı tespit edilenlerin daha önce Türk vatandaşlığında geçen süreler için yaptıkları borçlanma talepleri de reddediliyor.
Türk vatandaşlığı ile birlikte yabancı ülke vatandaşlığı devam edenler, yani çifte vatandaşlığı bulunanlar da borçlanma hakkından yararlanabiliyor. Gerek borçlanma yapılacak dönemde, gerekse talep tarihinde Türk vatandaşlığını kanıtlamak için belge istenmiyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK),İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün veri tabanından doğrudan tespit ediyor.
Doğuştan Türk vatandaşı olduğu halde sonradan izinle vatandaşlıktan çıkarak başka ülke vatandaşlığına geçenler ise talep tarihinde Türk vatandaşı olmadıkları için borçlanma yapamıyor. Ancak, bunların Türk vatandaşlığından çıkmadan önce borçlandıkları ya da borçlanma talebinde bulundukları yurt dışı süreleri kazanılmış hak niteliğinde olduğundan, borçlanmaları geçerli sayılıyor. Bu nedenle, Türk vatandaşlığından çıkmayı düşünen gurbetçilerin, Türk vatandaşlığında geçen süreleri önceden borçlanmaları gerekiyor.
Gurbetçiler hangi süreler için borçlanma yapılabilir?
Gurbetçiler, yurt dışında sigortalı olarak çalıştıkları veya o ülke mevzuatına göre “çalışılmış süre” olarak kabul edilen günler için borçlanma yapabiliyor. Buna göre, mecburi prim ödeme süreleri, kendi nam ve hesabına çalışmalardan dolayı zorunlu ve isteğe bağlı prim süreleri, isteğe bağlı prim ödeme, çocuk yetiştirme, işsizlik ödeneği, hastalık ödeneği ve bakım süreleri borçlanma kapsamında değerlendiriliyor.
Çalışma sürelerinin haricinde çalışılmadan geçen işsizlik sürelerinin tamamı için borçlanma yapılamıyor. Sigortalılık süreleri arasında veya sonunda, her birinde bir yıla kadar geçen işsizlik süreleri için borçlanma imkânı bulunuyor.
Gurbetçi ev kadınları nasıl borçalanabilir?
Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşı kadınlar, evli ya da bekâr olup olmadıklarına bakılmaksızın, sigortalı olarak çalışmadıkları süreler için de borçlanma yapabiliyor. Başka bir ifadeyle, gurbetçi kadınlar hem sigortalı çalıştıkları dönemi, hem de çalışmadıkları dönemin diledikleri kadar kısmı için borçlanma yapabiliyorlar.
Hangi süreler için borçlanma yapılamaz?
Gurbetçilerin borçlanamayacağı süreler şöyle:
– 18 yaşın doldurulmasından önce yurt dışında geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri.
– Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra yurt dışında geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri.
– İkili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre kendilerine kısmi aylık bağlanmış olanların yurt dışında geçen işsizlik süreleri ve ev kadınlığı süreleri.
– Almanya’da istisna akdi kapsamında iş üstlenen Türk işverenlerince çalıştırılan Türk işçilerinin bu ülkedeki çalışma süreleri.
– Yurt dışında geçici görevli olarak bulunmaları nedeniyle 5510 sayılı kanun kapsamında sigortalı sayılanların yurt dışı çalışma süreleri.
YAZILI TALEPTE BULUNMAK ZORUNLU
Gurbetçilerin yurt dışı borçlanma talebinde bulunurken, SGK’nın internet sitesinde matbu olarak bulunan “Yurtdışı Hizmet Borçlanma Talep Dilekçesi”ni doldurup imzaladıktan sonra doğrudan ya da posta yolu ile kuruma ulaştırmaları gerekiyor.
Başvuru dilekçesinin imzalanması büyük önem taşıyor. Mevzuata göre, dilekçenin imzalı olmaması halinde işleme konulmadan başvuru reddediliyor.
SGK, bu konuda mağduriyetleri önlemek için gurbetçilere bir defaya mahsus kolaylık sağladı. Dilekçede imza bulunmadığı için normalde reddedilmesi gerektiği halde sehven işleme konulan, borçlanma yaptırılan ve hatta aylık bağlanan gurbetçilerin mağdur olmaması için bu durumdaki kişilerin borçlanma işlemleri iptal edilmeyecek. Bundan sonra ise imzasız borçlanma dilekçeleri işleme konulmayıp, reddedilecek.
Yurda kesin dönüş zorunlu mu?
Gurbetçilere yurt dışı borçlanmasıyla aylık bağlanabilmesi için geçmiş yıllarda yurda kesin dönüş şartı aranıyordu. Bu koşul sonradan esnetildi. Artık, mutlak anlamda Türkiye’ye dönülmesi gerekmiyor. Emekli aylığı talebinde bulunan gurbetçilerin yurt dışında çalışmayı bırakması, ikamete dayalı olarak bulundukları ülkede sosyal sigorta ödeneği ya da sosyal yardım almamaları halinde, kesin dönüş şartı yerine getirilmiş kabul ediliyor.
Sosyal sigorta ödeneği ile hastalık, iş kazası, meslek hastalığı veya işsizlik dolayısıyla yapılan ödemeler kastediliyor.
Muhtaç durumdaki gurbetçilere, bulundukları ülkede sosyal yardım yapılıyorsa, yardımlar sona ermedikçe Türkiye’den emekli aylığı bağlanmıyor. Burada önemli bir ayrıntı bulunuyor. Kişinin sadece kendisine sosyal yardım yapılması değil, evli olduğu eşine veya birlikte yaşadığı partnerine yapılan sosyal yardımlar da dikkate alınıyor.
İhtiyacınız kadar borçlanabilirsiniz
Gurbetçiler, yurt dışında sigortalı çalıştıkları veya ev kadını olarak geçirdikleri sürelerin tamamını borçlanmak zorunda değil. Emekli olmaları için kaç gün prime ihtiyaçları varsa o kadar borçlanmaları yeterli. 5400 gün primle emekli olması mümkün olan bir gurbetçi, sadece bu kadar süre için borçlanma yapabilir.
Ne kadar prim ödeniyor?
Gurbetçiler, borçlanma dilekçesi verdikleri dönemde Türkiye’de uygulanmakta olan asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasında kendi belirledikleri tutar üzerinden yüzde 32 oranında prim ödüyorlar. Günlük prim tutarı 2019 yılı için minimum 27.29 TL, azami ise 204.68 TL düzeyinde bulunuyor. En alt limitten prim ödeyerek borçlanma yapmak isteyen gurbetçi, 5400 gün için 147 bin 366 lira ödemek zorunda.
Avantajlı borçlanmak için ideal zamanı kollayın
Türkiye’de asgari ücret önceden ocak ve temmuz aylarında 6 ayda bir artırılırken, 2016 yılından beri sadece ocak ayında, yılda bir defa artırılıyor. Dolayısıyla borçlanma yaparken, kasım veya aralık ayında ödeme yapacak şekilde başvuruda bulunmak gerekir. Tahakkuk ettirilen prim borcu, tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde ödenebiliyor.
Türk Lirası son yıllarda en çok değer kaybeden paralar arasında yer alıyor. Yıl içinde bazen daha da aşırı değer kayıpları yaşanıyor. Örneğin 2018’in ağustos-eylül aylarında Euro/TL paritesi uzun süre 6.90-8.00 aralığında seyretti. Daha sonra ise 6 liranın altına kadar düştü. Borçlanma için gereken nakit parayı önceden hazırlayıp, TL’nin hızlı değer kaybettiği dönemde borçlanma yapanlar oldukça avantaj elde edebilir.
Habertürk