Cemil Baysal
BERN- İsviçre'de yaşayan vatandaşlarımızın son dönemlerde bize sorduğu Türkiye'ye kesin dönüş, emeklilik sandığı AHV ve Yaşlılık Sigortası Pansiyon Kasa ile ilintili çalışma ve sosyal güvenlik hayatıyla ilgili sıkca sordukları soruları, Bern Çalışma ve Güvenlik Müşaviri Mustafa Haki Coşkun yanıtladı.
POST: Emeklilik Yaşı gelen bir kişi için;
Burada yaşayan bir vatandaş borçlanma yaparak, hem Türkiye'de SSK emeklisi hem burada Pansion Kasa birikimini almadan buradan pansiyon kasa'dan emekli olabilir mi?
Müşavirlik : İsviçre'de yaşayan vatandaşlarımız, 18 yaşından sonra yurt dışında geçen çalışma süreleri ile işsizlikte geçen süreleri arasındaki 1 yıla kadar olan işsizlik sürelerini ve ev kadını olarak 18 yaşından sonra yurt dışında geçirilen sürelerini, 3201 sayılı Kanun'a göre Türk Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) hizmet borçlanması yaparak, bu sürelerin aynı zamanda Türkiye Sosyal Güvenlik Kurumu'na tabi süreler olarak kabul edilmesini sağlarlar. Emeklilik için mevzuatın öngördüğü yaş ve hizmet süreleri şartlarının yerine getirilmesi halinde, yurt dışında çalışmamak, işsizlik parası ve yardımı, sosyal yardım ve ikamete bağlı sosyal sigorta ödemelerini almamak koşuluyla emekli olabilirler. Türkiye'den emekli olan vatandaşlarımızın İsviçre'de yaşlılık, malüllük aylığı, pansiyon kasa aylığı ve varsa üçüncü sütun emekli aylığı almaları mümkündür. Ancak İsviçre'ye gelmeden önce Türkiye'de sigortalı çalışması olan ve İsviçre Malüliyet Sigortasından malüliyet aylığı alan vatandaşlarımızın Türkiye'deki sigortalılık süreleri İsviçre Sigortasına aktarılıp, bu süreler nispetinde 65 yaşında yaşlılık aylığı alacağı tarihe kadar İsviçre malüliyet aylığı miktarları yükseltilmektedir. Bu durumdaki vatandaşlarımız da Türkiye'deki süreleri mahfuz tutularak Türkiye'de daha önce sigortalı çalışma süreleri olamayan diğer vatandaşlarımızla eşit koşullarda borçlanma yaparak emekli olabilmektedirler. Pansiyon kasa birikimleri, her pansiyon kasanın kendine özgü olarak belirleyeceği temel prensipler çerçevesinde mümkün olabilmektedir. Pansiyon kasalar birbirlerinden farklı olarak, birikimlerin bir kısmını belirli yaş sınırında para olarak, bir kısmını da aylık olarak ödemekte veya sadece konut alımında birikimin bir kısmının para olarak ödenmesine imkan vermekte; yabancıların ülkelerine kesin dönüş yapmaları durumunda da bir defaya mahsus toplu olarak ödeme yapabilmektedirler. Pansiyon kasalar, belirli zaman aralıklarında, sigortalının birikimleri ve hakları konusunda yazılı bilgiler göndermektedir. Pansiyon kasa alacakları ve emeklilik koşulları için her sigortalının, bağlı olduğu pansiyon kasadan yazılı olarak belge alması ve sözlü bilgilere itibar etmemesi gerekir.
POST:
Pansiyon Kasa birikimini İsviçre'de bırakıp AHV birikimini Türkiye'ye Transfer ederek, AHV'dan SSK'dan Türkiye'den, Pansiyon Kasa'yı burada bırakıp İsviçre'den Pansiyon Kasa'dan emekli olabilme hakkı var mı?
CEVAP: Sigorta prim transferi yoluyla Türkiye'den emekli olanlar, pansiyon kasa birikimlerini almadıkları taktirde, Türkiye'de ikamet ettikleri sırada, pansiyon kasanın öngördüğü yaş koşulunu yerine getirdikten sonra pansiyon kasadan da emekli aylığı alabilirler.
POST: İsviçre'den AHV veya Pansiyon Kasa birikiminden emekli olup yaşamını Türkiye'de geçirecek olan yurttaşlarımız için İsviçre'de Hastalık Sigorta şartı var mı? -T.C Vatandaşlarının bu durumdaki konumu?
-İsviçre vatandaşlığı bulunanların konumu?
CEVAP: İsviçre'den yaşlılık, malüllük, dul ve yetim aylığı alan ve pansiyon kasadan emekli olan Türk vatandaşları veya çifte vatandaşlar İsviçre'de daimi ikamet ediyorlarsa İsviçre'de bir hastalık sigortasına bağlı olmak zorundadırlar. Daimi olarak İsviçre dışında yaşayan vatandaşlarımız, İsviçre'deki özel sağlık sigortalarını sonlandırmaktadırlar.
POST: Emeklilik yaşı gelen 65 yaşında normal emekli veya erken emeklilik sonrası;
-AHV veya Pansiyon Kasa emeklisi olup, yaşamını İsviçre dışında geçirecek emekliler için, İsviçre'de veya İsviçre dışında yaşamaları arasında bağlanacak maaşlarda bir kesinti düşüş oluyor mu?
CEVAP: Türkiye - İsviçre Sosyal Güvenlik Anlaşması hükümlerine göre, AHV- yaşlılık, dul ve yetim aylıkları, malüliyet aylıklarında Türkiye'ye dönülmesi durumunda kesinti yapılmaz. Malüliyet aylığı derecesi % 50'nin altında ise malüliyet aylığı İsviçre'nin terk edilmesi durumunda kesilir. Bazı malül kişilere İsviçre'deki sigortalılığına bakılmaksızın, sadece İsviçre'de ikamet koşuluyla ödenen malüliyet aylığı da İsviçre'den ayrılanlara ödenmemektedir.
Pansiyon kasa aylıkları da Türkiye'ye kesin dönüş yapanlara tam olarak ödenir.
Sadece, İsviçre'de emekli olup, ailenin düşük gelir düzeyine bağlı olarak emekli aylıklarına ilaveten ödenen " ek yardımlar- Ergaenzungsleistungen " İsviçre'den ayrılanlara ödenmemektedir.
POST:-Emeklilik maaşlarında, karı-koca arasında durum nasıl oluyor?
Normal emeklilik yaşına erişen karı-kocanın bağlanacak maaşı nasıl belirleniyor?
İkisinin maaşı toplanıp iki kişinin geçimine göre mi belirleniyor, her iki kişi tek kişi olarak mı hesap ediliyor?
CEVAP: İsviçre Yaşlılık ve Ölüm (Dul ve yetim aylıkları) Sigortası AHV mevzuatı, sigortalıların evlilik durumlarına bağlı olarak, eşlerden birisinin çalışmaması durumunda çalışan eşin sigorta primlerinin eşler arasında denkleştirilmesini öngörmektedir.
Çalışanların emekli aylıklarının hesaplanmasında çalıştıkları yıl ve kazançlarına parallel olarak ödedikleri sigorta primleri belirleyici olmaktadır. Eşlerin her ikisi de emeklilik yaşına eriştiklerinde emekli aylıkları, ayrı ayrı hangi miktarda olursa olsun, İsviçre'de ödenecek maksimum AHV-emekli aylığının % 150'sini aşmayacak miktar kendilerine ödenir (Emekli aylıklarının denkleştirilmesi - Plafonierung).
Her ikisi de emekli olan eşlerden birisinin vefatı halinde dul eşe emekli aylıklarının denkleştirilmesi - Plafonierung uygulanmaz. Bunun yerine İsviçre'de ödenen maksimum emekli aylığının % 20'si oranında dul aylığı zammı uygulanır.
POST:Karı-Koca;İki kişinin bağlanan emekli maaşı, İsviçre koşullarına göre İsviçre'de yaşamak için buranın yaşam standartlarına göre geçimine yetersiz ise, sosyal veya başka bir kuruluş maddi yardım destek veriyor mu? Bu durumda İsviçre'de yaşamlarını sürdürecek emekliler için Existenzminimum Asgari Maaş alt sınırı nedir? bunun altında maaş bağlanan emeklilere kim maddi yardım yapmakla yükümlü?
Buna ek olarak; Karı-Kocanın 65 yaşına gelene kadar çalışma hayatları boyunca kazançlarıyla satın aldıkları veya biriktirdikleri Türkiye'deki veya İsviçre'deki gayrimülkleri, bankadaki kendi adlarına var olan nakit paraları mal varlıkları sorgulanıyor ve maaş yetersizliğinde önce bu mal varlıklarının veya bankadaki birikmiş birikimlerinin tüketilmesi isteniyor mu?
CEVAP: İsviçre'de 3 sütunlu emekliliği düzenleyen mevzuata göre elde edilebilecek emeklilik gelirinin yetersiz olması durumunda, İsviçre Sigorta Kurumu AHV ve Malüliyet Sigortası Kurumu IV tarafından, ailenin tüm gelir ve serveti esas alınarak emekli aylıklarına ilaveten "Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen sağlanmaktadır.
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen", Kantonlar tarafından iki katagoride uygulanmaktadır.
.Yıllık olarak belirlenip aylık olarak ödeme
.Hastalık ve engellilik durumunda masrafların karşılanması
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen" ödenebilmesi için, emekli aylığı, malüliyet aylığı ve 18 yaşını tamamladıktan sonra Malüliyet Sigortasınca -IV ödenebilen Yardıma Muhtaçlık Tazminatı "Hilfslosenentschaedigung" veya en az 6 aydan fazla bir süreyle Malüliyet Sigortası'ndan hastalık parası alınması sırasında, İsviçre'de mukim ve yasal oturma iznine sahip olunması, Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşı olunması, diğer yabancıların İsviçre'de aralıksız olarak en az 10 yıldır ikamet ediyor olmaları şarttır. (Mülteciler ve vatansızlar için bu süre 5 yıldır. Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi -EFTA üyesi ülkelerinin -İzlanda, Liechtenstein, Norveç- vatandaşları için süre şartı yoktur.)
Emeklilik yaşına gelen, malül olan, dul veya yetim olanlar İsviçre Sigorta Kurumu'na hiç sigorta primi ödemedikleri veya emekli olmasına yetecek sürede sigorta primi ödememiş oldukları için emekli olma hakkına sahip değiller ise belirlenen şartlara bağlı olarak "Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen" alabilmektedirler.
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen" ödenmesi için kabul edilen yıllık harcama (gider) düzeyleri:
.Yalnız yaşayan için 19.290 CHF
.Evli çiftler için 28.935 CHF
.İlk çocuk için 10.080 CHF
.İkinci çocuk için 6.720 CHF
.Sonraki her çocuk için 3.360 CHF
Kira ve kiraya bağlı yan giderler de harcama giderlerine dahil edilmektedir. Kendisine ait bir evde oturmayanların kira yan giderler toplamı için sınır yıllık 1.680 CHF olarak belirlenmektedir.
Hesaba katılacak kira giderleri için yıllık azamimiktarlar:
.Yalnız yaşayanlar için 13.200 CHF
.Eş ve çocuklu ailelerde 15.000 CHF ; tekerlekli sandalye ile girilebilen bir ev için bu miktarlara 3.600 CHF ilave edilebilmektedir.
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen" için tanınan varlık sınırları:
.Yalnız yaşayanlar için 37.500 CHF
.Evli çiftler için 60.000 CHF
.Kendine ait evin bedeli için 112.500 CHF
.Eşi yaşlılar evinde veya hastanede yaşayanların veya yardıma muhtaçlık tazminatı alanların kendilerine ait evleri için 300.000 CHF
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen için hastalık ve engellilik durumunda yıllık olarak sağlanabilecek ek ödeme miktarları:
. Yalnız yaşayanlar için 25.000 CHF
. Evli çiftler için 50.000 CHF
. Yaşlılar evinde kalanlar için 6.000 CHF
İsviçre Malüliyet Sigortası Kurumu'ndan veya Kaza Sigortası'ndan yardıma muhtaçlık tazminatı alanlar (ağır vakalarda yıllık 90.000 CHF, orta vakalarda yıllık 60.000 CHF) için Kantonlar daha fazla ödeme yapmakta serbesttirler.
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen" aldıklarını, Billag AG, Postfach, 1701 Freiburg adresine dilekçe ile bildirenler radyo ve televizyon vergileri ödememektedirler.
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen alanlar gelir ve servetlerindeki değişiklikleri, adres değişikliklerini bildirmekle yükümlüdürler.
"Tamamlayıcı sigorta ödemeleri- Ergänzungsleistungen" ödemeleri konusunda Kantonların Sosyal Sigorta Kurumundan (AHV-Ausgleichskasse) ve www.ahv-iv.ch adresinden bilgi alınmaktadır.
Konuyla ilgili sorusu olanlar alttaki adres veya Telefon numarasından Bilgi edinebilirler:
T.C. Bern Büyükelçiliği
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği
Lombachweg 33, 3006 Bern
T. 031 351 06 29