Uzmanlara göre, Avrupa'da şartlar geçen kışa göre daha iyi durumda olsa da hava koşulları, talebin düşürülmesi, küresel gaz piyasasındaki gelişmeler, kıtada bu kış gaz tedarik güvenliği ve fiyatlar açısından belirleyici olacak.

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı savaş sonrası en büyük tedarikçisi Rusya'dan gaz alımını kademeli olarak azaltmaya çalışırken, Rusya da yaptırımlara karşılık olarak kıtaya gaz akışını büyük ölçüde kesti. Arz-talep dengesinin bozulmasıyla, Avrupa'da gaz fiyatları rekor seviyeye çıktı, tedarik güvenliğinin sağlanması için birçok ülke, talebi düşürmeye yönelik önlemleri uygulamaya koydu.

Avrupa, Rus gazının açığını kapatmak için sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatını geçen yıl 2021'e göre yüzde 60 artırarak rekor kırdı.

Bu kış öncesi arz güvenliğini sağlamak için gaz depolarını 1 Kasım 2023'e kadar yüzde 90 doluluğa ulaştırmaya hedefleyen AB ülkeleri, söz konusu doluluk oranlarına hedeflenen tarihten iki ay öncesinde ulaştı.

Gas Infrastructure Europe verilerine göre, AB'nin gaz depolarında şu anda doluluk oranı yüzde 96 seviyesinde. Bu oran 112 milyar metreküp gaza karşılık geliyor.

AB üyesi 27 ülkenin 18'inde bulunan bu tesislerde toplamda 116 milyar metreküp gaz depolanabiliyor.

Mevcut verilere göre, Almanya'nın gaz depolarında 25 milyar metreküp, İtalya'da 19 milyar metreküp, Hollanda'da 14 milyar metreküp, Fransa'da 13 milyar metreküp, Avusturya'da 10 milyar metreküp, Macaristan'da 7 milyar metreküp gaz bulunuyor. Belçika, Bulgaristan, Çekya, Danimarka, İspanya, Hırvatistan, Polonya, Romanya gibi ülkelerde de bir miktar doğal gaz depo kapasitesi bulunuyor.

Depolardaki doluluk oranları rekor seviyede olmasına rağmen, Avrupa'ya Rus gaz akışının büyük ölçüde kesilmesi, kıtanın gaz talebini en az yüzde 15 düşürmeye yönelik tedbirleri sürdürmesini ve küresel piyasalardan LNG tedarikine devam etmesini zorunlu hale getiriyor.

Rusya'dan Avrupa'ya gaz akışı yüzde 85 azaldı

Uzmanlara göre, talep ve LNG tedarikine yönelik gelişmelerin yanı sıra, hava şartları da Avrupa gaz piyasalarında belirleyici rol oynayacak.

Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings Petrol ve Gaz Kıdemli Direktörü Dmitry Marinchenko, AA muhabirine, savaş başlamadan önce Rusya'nın Avrupa gaz pazarındaki payının sürekli olarak yüzde 30'un üzerinde olduğunu söyledi.

AB'nin 2019'da Rusya'dan günlük gaz tedarikinin 523 milyon metreküp seviyesinde olduğu bilgisini paylaşan Marinchenko, "Bu rakam 2021'de günlük 413 milyon metreküp, 2022'de 186 milyon metreküp oldu. Bu yıl ise Avrupa'nın Rusya'dan boru hattıyla gaz ithalatı, günde ortalama sadece 75 milyon metreküp. Yıllık bazda ise Avrupa'nın Rusya'dan gaz ithalatı 2023 için 27 milyar metreküp seviyesinde, bir başka deyişle toplamın yüzde 7'si olabilir." diye konuştu.

Marinchenko, enerji kriziyle birlikte Avrupa'nın önce tüketimi azalttığını ve ardından Rus gazının yerini büyük ölçüde LNG ile telafi ederek arz ve talebi dengelemeyi başardığını ifade ederek, şunları kaydetti:

"Ancak yeterli LNG tedariki her zaman mevcut olmayabilir ve arzın sıkışık olduğu dönemlerde Avrupa'nın ek kargolar için Asya ve özellikle Çin ile kıyasıya rekabet etmesi gerekebilir. Bu durumda, özellikle beklenmedik arz kesintileri veya aşırı hava olayları yaşanması halinde dönemsel fiyat artışları ortaya çıkabilir. Riskler orta vadede yeni LNG projeleriyle belli ölçüde azaltılabilir ancak ek tedarikin önemli bir kısmının Çin tarafından tüketilebileceğini de vurgulamak gerekiyor."

"Başlıca zorluk, gaz talebini düşürmeye devam etmek"

Düşünce kuruluşu Bruegel'in Enerji ve İklim Danışmanı Ben McWilliams ise AB'nin gaz tedarikinde geçen yıla kıyasla daha iyi durumda olduğunu dile getirdi.

AB'nin gaz depolarındaki doluluğun yüksek olduğunu kaydeden McWilliams, "Talep azaltımı yüzde 15 civarında devam ediyor, daha fazla güneş, rüzgar ve ısı pompası kullanılıyor ve AB'nin LNG ithalat kapasitesi geçen yıla göre yaklaşık yüzde 20 daha yüksek. AB gaz dengelerine yönelik riskler 12 ay öncesiyle kıyaslanamayacak düzeyde ancak fiyatlar kriz öncesi seviyelerin yaklaşık 2-3 kat üzerinde seyrediyor ve piyasaların hala stres altında olduğu açık. Kriz sona ermedi ancak yeni bir aşamaya geçiyor." şeklinde konuştu.

McWilliams, Avrupa için bu kışa yönelik başlıca zorluğun, gaz talebini düşürmeye devam etmek olduğuna işaret etti.

Fransa'daki nükleer santrallerin faaliyete geçişi ve kış dönemindeki sıcaklıkların da Avrupa gaz piyasasında kilit unsurlar olacağını aktaran McWilliams, küresel LNG tedarikine yönelik dinamiklerin ve özellikle Asya'daki talebin ne kadar artacağının da önemli olduğunu sözlerine ekledi.

Rusya'nın Avrupa'ya gaz ihracatı

AB üyesi 27 ülke, savaş öncesi döneme denk gelen 2021'de toplam 412 milyar metreküp gaz tüketti.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) verilerine göre, bu miktarın 155 milyar metreküpü veya toplam gaz ithalatının yüzde 45'i, Rusya'dan karşılandı. Toplam ithalatın 15 milyar metreküpü Rusya'dan LNG olarak alındı.