Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adil Denizli, plastiğin, çeşitli organik ya da inorganik elementlerden oluştuğunu söyledi. Diş kaşıyıcıları, önlükler, oyuncaklar gibi birçok bebek ve çocuk ürününün yapımında PVC yani polivinil klorür kullanıldığı bilgisini veren Denizli, "PVC başta olmak üzere plastik maddelerde, sentetik insan yapımı bir kimyasal olan fitalatlar kullanılır. Fitalat içeren plastikler; bebek tekstil ürünleri, bebek bakım ürünleri, oyuncaklar gibi malzemelerin yapımında kullanılıyor" dedi.

BEBEK VE ÇOCUK ÜRÜNLERİNDE HANGİ KİMYASALLAR MEVCUT?

Denizli, bebek ve çocuk ürünlerinin içeriğinde bulunabilen diğer kimyasallarla ilgili şu bilgileri verdi:

"Polietilen, oyuncak, çocuk oyun alanları, yemek kapları gibi malzemelerin yapımında kullanılır. Polipropilen, tekstil ürünleri, kırtasiye ürünleri, plastik sandalye, masa gibi bebek ve çocuk mobilyalarının yapımında kullanılır. Bunlara ek olarak Bisfenol-A kullanılarak sentezlenen polikarbonat plastikler, biberon, emzik, bebek mama kapları gibi ürünlerin yapımında; poliesterler, kumaş dayanıklılığını artırmak için bebek ve çocuk tekstil ürünlerinde kullanılır. Silikonlar, emzik, biberon, önlük, oyuncak gibi malzemelerin yapımında; poliüretanlar ise bebek, çocuk yatağı ve çocuk koltuğu yapımında kullanılır."

OBEZİTEYE, HİPERTANSİYONA, HORMON BOZUKLUĞUNA YOL AÇABİLİR

PVC üretiminde kullanılan birçok maddenin dolaşım sistemi hastalıkları, kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon gibi insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler oluşturabildiğini anlatan Denizli, bebeklerin gelişme aşamasındaki vücut sistemlerinin savunmasız olduğunu hatırlatarak şunları aktardı:

"Fitalatlar kolay bir şekilde havaya salınması ve partiküllere yapışmasından kaynaklı ev ortamındaki tozlara dahi nüfus ederek maruziyete neden olur. Ayrıca bebekler şampuan, losyon, pudra kullanımı ile de fitalata maruz kalırlar. Tıbbi tedavide kullanılan fitalatlar direkt kana geçebilir ve immünolojik sistem, üreme sistemi, sinir sistemi, solunum sistemi, dolaşım sistemi üzerinde olumsuz etkiler oluşturur. Biberon, emzik, yemek kapları gibi bebek ürünlerinin yapımında kullanılan Bisfenol-A (BFA), sinir sistemi ve endokrin sistem üzerinde olumsuz etkiler oluşturmaktadır. Ayrıca BFA maruziyeti, immün sitem baskılanması, hormon bozuklukları, obezite, hipertansiyon gibi sağlık sorunlarına neden olabilir."

CAM VE PORSELENDEN YAPILMIŞ ÜRÜNLER TERCİH EDİLMELİ

Söz konusu ürünlerin doğru ve bilinçli kullanılması gerektiğini ifade eden Denizli, şu tavsiyelerde bulundu:

"Ürünlerin kullanım sürelerine dikkat edilmeli, doğru koşullarda saklanmalı, hasar görmüş ürünler uygun şeklide imha edilmelidir. Alternatif olarak; boya içermeyen, keskin hatları olmayan, belirli bir dereceye kadar kurutulmuş, ahşaptan, doğal kumaşlardan yapılmış, geri dönüşümlü oyuncaklar tercih edilebilir. Tekstil ürünlerinde ise pamuk gibi doğal ürünlerden yapılanlar kullanılabilir. Biberon, mama kabı, bardak gibi ürünlerin cam ve porselenden yapılmış olanları tercih edilebilir. Vücutta birikme yapmayan silikon gibi malzemelerde emzik, diş kaşıyıcı, önlük gibi bebek ürünleri tercih edilebilir."

“HAVAYA YAYILARAK ÇEVRESEL KİRLİLİĞE NEDEN OLUYOR”

PVC yapımında kullanılan malzemelerin çevreye zararlarına değinen Prof. Dr. Denizli , "Bunlardan kurşun, kadmiyum gibi maddeler sızarak çevreye yayılabilir, hava, su ve toprağa ulaşarak çevresel kirliliğe neden olabilirler. PVC yakıldığı zaman, zehirli bir gaz olan hidrojen klorür; renksiz, uçucu, yanıcı bir sıvı olan furan ve kalıcı organik bir kirletici olan dioksin gibi kirleticiler oluşturur. Yine PVC yapımında kullanılan fitalatlar sınıfından olan DEHP, plastik ile bağlanmadığı için, kolay bir şekilde havaya yayılarak çevresel kirliliğe neden olabilir" dedi.

Kullanım alanlarına göre, plastiklerin yapılarının değiştiğini, bu nedenle plastik yapılı atıkların toplanma, imha edilme ve geri dönüşüme gitme süreçlerinin farklı olduğunu dile getiren Denizli, sözlerini şöyle tamamladı:

"Bu süreçler uzman kişilerce, belirli yerlerde ve belirli prosedürler izlenerek geri dönüştürülmeli ya da imha edilmelidir. İlk olarak atık olan plastikler hangi gruba ait ise buna göre ayrıştırılarak toplanmalı ve muhafaza edilmelidir. Daha sonra yine uygun koşullarda taşınarak imha edileceği tesise getirilmeli ve plastiğin imhasına uygun prosedür, uzman kişilerce gerçekleştirilmelidir. Plastiğin yapısı uygun ise geri dönüşüm sürecine dahil edilmelidir."

SEÇİLECEK OYUNCAKLARDA 'PVC İÇERMEZ' İBARESİNE DİKKAT

Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Alper Cihan, dünyada en sık kullanılan plastik materyalin PVC olduğunu, oyuncaklarla sürekli temas halinde oldukları için çocukların çeşitli sağlık riskleri ile karşılaştıklarını bildirdi.

PVC ürün üretimi aşamasında bazı kimyasal maddeler ve ağır metaller kullanıldığını kaydeden Cihan, bu maddeleri; antimon, klor, cıva, kurşun, kadmiyum, krom, kurşun ve selenyum şeklinde sıralayarak, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Plastik oyuncaklar yaygın olarak PVC maddesinden yapılır. Bu plastik türevi, astım, alerji sorunlarına sebep olabilen ve merkezi sinir sistemini, cildi, karaciğeri, bağışıklık sistemini ve üreme sistemini etkileyebilen kanserojen maddeler içermektedir. Seçilecek oyuncakta 'PVC içermez' ibaresinin yer almasına dikkat edilmeli, eğer 'PVC' içeriyorsa bu oyuncaklar tercih edilmemelidir."

PVC ÜRETİMİNDE KULLANILAN MADDELER VE ZARARLARI

Prof. Dr. Alper Cihan, PVC üretiminde kullanılan maddeler hakkında şu bilgileri paylaştı:

Klor: Hammadde olarak klor gazı kullanılmaktadır. Klor bileşenlerinin birçoğu insan sağlığı ve çevre için ciddi sorunlara sebep olmaktadır.

Cıva: Temel ham madde olan klor gazının üretiminde ağırlıkla cıva kullanılmaktadır. Cıva ve bileşenleri; asetaldehit ve viniklorit gibi sentetik endüstriyel maddelerin üretiminde kullanılmaktadır. Cıva bileşenlerinin birçoğunun insan sağlığı için tehlikeli olduğu bilinmektedir.

Vinil klorür: PVC üretiminde ara ürün olarak vinil klorür (VC) kullanılmaktadır. Zehirli, kanserojen bir maddedir. PVC üretimi esnasında atmosfere yayılan az miktarda vinil klorür dahi oldukça tehlikeli zehirlenmelere yol açar.

Etilen diklorür: PVC üretiminde ara ürün olarak kullanılan etilen diklorür zehirli bir maddedir. Muhtemel kanserojen olduğuna dair şüphe vardır.

Fitalatlar: Plastik maddelerin esnekliğinin, dayanıklılığının artırılmasını sağlar. Tıbbi malzeme ve oyuncak yapımında kullanılır. Tıbbi malzemeler ve teknik araçların plastik özellikte olan kısımlarında sık kullanılan fitalat türevi DEHP’dir. DEHP, üretim ve kullanım aşamalarının hepsinde insan sağlığı için zararlı etkilere sahiptir. İmha edilme aşamasında doğaya da karışmaktadır.

Kurşun ve Kadmiyum: PVC, sıcağa ve ışığa duyarlı ve kırılgan olduğu için ürünü stabilize etmek amacıyla üretim aşamasında kurşun ve kadmiyum gibi ağır metaller kullanılmaktadır. Bunların da insan sağlığı için zararlı olduğu bilinmektedir.